Muzičko nasleđe Istoka i Zapada sjedinjeno je u mnogim delima istorije do današnjih dana. Inspirisan Velikom izložbom u Parizu, Sen-Sans je stvorio simbiozu zapadnih i istočnih uticaja. Dok je muzika iz baleta Gajane jermenskog kompozitora Arama Hačaturjana odavno pronašla svoje mesto na repertoaru zapadnih ansambala, izvođenje dela njegovog savremenika, azerbejdžanskog autora Kare Karajeva predstavlja pravi raritet.
Perkusionistički filharmonijski duo, Aleksandar Radulović i Ivan Marjanović nastupaju na ovom koncertu pod palicom Kirila Karabica kao solisti u delu savremenog francuskog kompozitora Sežurnea koje kombinuje elemente klasične i popularne muzike.
Godine 1869. je Kamij Sen-Sans (1835-1921) bio u usponu karijere sa veoma uvaženom pozicijom orguljaša u glavnoj dvorskoj crkvi Madlena. Intenzivno je svirao i komponovao, a nekoliko godina ranije je dobio i Rimsku nagradu, kao i pohvale Franca Lista koji ga je proglasio najboljim orguljašem svog doba. Tada je napisao marš nazvan Istok i Zapad, kao prvo od četiri dela za duvački orkestar za gala veče Udruženja likovnih umetnosti povodom otvaranja izložbe orijentalne umetnosti. Kasnije izvođenje je zabeleženo na Svetskoj izložbi 1878. godine pod dirigentskom palicom kojom je rukovodio kompozitor, a 47 godina od prvog izvođenja Sen-Sans je delo orkestrirao.
Kao što naslov sugeriše, delo evocira zapadne i istočne muzičke stereotipe koji su bili poznati Evropljanima tog doba, u komprimovanoj formi Listove simfonijske poeme. Snažni marševski ritmički obrasci karakteristični za zapadnu muziku karakterišu prvi odsek, centralni sadrži elemente koji asociraju na tradiciju istočnjačke muzike, dok ih završni spaja u velikom finalu.
Bogata karijera Emanuela Sežurnea (1961) odvija se na tri polja: kao kompozitora, instrumentaliste na perkusijama i profesora. Laureat mnogih nagrada za komponovanje, pored razumljivo velikog broja dela za perskusije, napisao je i veliki broj orkestarskih, kamernih i horskih dela, kao i muziku za pozorište i televiziju. Sežurneova muzika je prvenstveno ritmična i energična, sa inspiracijom koja vuče poreklo iz zapadne muzičke tradicije i popularne kulture (džez, rok muzika drugih vanenvropskih kultura).
Njegova dela izvode renomirani orkestri poput Bamberških simfoničara, Luksemburške filharmonije, Filharmonijskog orkestra iz Frajburga, Filharmonije Osake, Orkestra romanske Švajcarske, Letonski nacionalni simfonijski orkestar i mnogi drugi. Kao istaknuti član perkusionističke zajednice, njegova dela izvode i snimaju mnoge njegove kolege, a sam je premijerno izveo preko stotinu ostvarenja drugih autora.
Dvostruki koncert za vibrafon, marimbu i orkestar je od svog nastanka 2012. godine izveden na scenama od Bugarske, do Kine, Švajcarske, Nemačke, Poljske, Brazila, Turske, Koreje i Francuske. Ističe se toplinom zvuka, jasnom melodikom i izrazitom komunikativnošću. Solistički instrumenti u ovom delu nastupaju kao dva glasa jedne misli, ponekad vodeći dijalog, ponekad se stapajući u jedinstvenu muzičku boju. Prvi stav donosi energiju i pokret, i zasnovan je na ritmičkoj jasnoći i svetlom zvučnom karakteru. Drugi stav je lirsko središte dela: nežan, kantabilan i meditativan, sa atmosferom unutrašnjeg mira, dok treći stav vraća živost i virtuoznost, sa plesnim ritmovima i razigranim dijalogom između solista i orkestra.
Delo je danas jedno od najizvođenijih savremenih koncerata za udaraljke — ne samo zbog tehničke atraktivnosti, već zbog sposobnosti da publici prenese iskrenu emociju i poetiku zvuka.
Azerbejdžanski kompozitor Kara Karajev (1918-1982) živeo je i stvarao u nekadašnjem Sovjetskom Savezu. Rođen je u Bakuu, a školovao se na Moskovskom konzervatorijumu, kao jedan od najboljih studenata Dmitrija Šostakoviča. Nakon studija se vratio u rodni grad, ostvarivši plodnu stvaralačku i pedagošku karijeru, uz aktivnu delatnost kritičara i muzičkog pisca.
Umetničku poetiku Karajeva karakteriše visoko ekspresivni stvaralački izraz, sa harmonskim i melodijskim karakteristikama tradicionalne azerbejdžanske muzike. Pisao je u različitim žanrovima koji uključuju pozorišnu muziku, mjuzikle, operu, balet, simfonijska i kamerna dela, kantate, filmsku muziku i muziku za decu. Njegovi muzički uzori bili su Bah, Betoven, Čajkovski, Prokofjev i Šostakovič, a privlačila ga je i albanska, vijetnamska, turska, bugarska, španska, afrička i arapska muzika.
Najpoznatije delo Kare Karajeva je balet Sedam lepotica, napisan 1947-48. godine, povodom obeležavanja 800. rođendana persijskog pesnika Nizamija Ganjavija. Radnja je zasnovana na motivima Ganjavijeve poeme Sedam lepotica iz 1197. godine.
Raskošna, ekspresivna i romantična muzika, uz mnoštvo plesnih folklornih elemenata na najbolji način reprezentuje njegov individualni muzički stil. Svita iz baleta priređena je za koncertno izvođenje.
Sovjetsko-jermenski kompozitor Aram Hačaturjan (1903-1978) zabeležen je u istoriji muzike kao jedan od vodećih kompozitora proteklog veka. Rođen je u jermenskoj porodici u Tbilisiju, a kao osamnaestogodišnjak odlazi u Moskvu, gde protiče njegov čitav radni i životni vek. Zajedno sa savremenicima, Dmitrijem Šostakovičem i Sergejem Prokofjevim, sa kojima je obeležio muzički život ovog perioda, prozvan je takozvanim titanom sovjetske muzike.
Hačaturjanov stvaralački opus je veoma opsežan i obuhvata različite žanrove: orkestarsku, vokalno-instrumentalnu, kamernu, koncertantnu, filmsku i scensku muziku, a među njegova najznačajnija dela ubrajaju se koncerti za violinu, violončelo i klavir, koncertne rapsodije za iste instrumente, tri simfonije i baleti Gajane i Spartak.
Gajane je balet u četiri čina, komponovan 1939. godine, i prvobitno je nazvan Sreća. Revidiran je 1941-42. godine, sa novim libretistom i koreografom i izveo ga je Kirov balet u Permu, tokom evakuacije tokom Drugog svetskog rata i emitovan je na Radiju. Partitura je potom revidirana 1952 i 1957. godine, a kompozitor je napravio i svite za koncertno izvođenje. Najpoznatija numera iz ovog baleta je Ples sablji, koji je jedno od najpoznatijih dela klasične muzike. Ovom prilikom se izvode numere iz baletske partiture: Ples dobrodošlice, Lirski duet i Lezginka.
Originalni zaplet prati priču o mladoj jermenskoj ženi čija su patriotska ubeđenja u konfliktu sa njenim osećanjima pošto otkriva muževljevu izdaju. U kasnijim godinama, zaplet je modifikovan nekoliko puta, sa pričom koja apostrofira romansu nasuprot nacionalističkom naboju.
Danica Maksimović
