Uzavrela i vatrena Karmen, inspirisala je francuskog kompozitora Žorža Bizea da napiše operu koja je ovu protagonistkinju načinila fatalnom damom klasične muzike, a delo jednim od najpopularnijih ostvarenja svih vremena u svom žanru.
Gotovo stotinu godina kasnije, ruski kompozitor Rodion Ščedrin napisao je svitu na teme iz ove, ali i drugih Bizeovih opera, namenivši ih svojoj supruzi, čuvenoj primabalerini Boljšog teatra, Maji Pliseckoj. Drugi deo koncerta ispunjava Simfonija br. 5 Jana Sibelijusa, nastala kao porudžbina finske Vlade povodom kompozitorovog rođendana. Tokom kreativnog procesa, autor je zabeležio: to je bilo kao da je sam Gospod Bog s neba bacao komadiće mozaika, tražeći od mene da otkrijem najbolji obrazac. Diriguje fatalno perspektivni Mihail Gerc.
Šezdesetih godina prošlog veka mladi sovjetski kompozitor i predavač kompozicije na Moskovskom konzervatorijumu Rodion Ščedrin (1932) napisao je Karmen svitu. Delo koje sadrži potpuno novu, originalnu baletsku muziku sa sižeom o Karmen, napisano je za kubanskog koreografa Alberta Alonsa i kompozitorovu suprugu Maju Pliseckaju, primabalerinu Boljšog teatra. Svestan popularnosti Bizeove opere i melodija koje su postale neraskidivi deo ove priče, Ščedrin je odlučio da iskoristi postojeće melodije i obradi ih na način kreativnog spajanja umova (tome je pridodao još dve poznate numere iz drugih Bizeovih opera). Sovjetske vlasti su nakon premijere 1967. godine u Boljšoj teatru delo zabranile označivši ga kao skrnavljenje Bizeovog dela, pa je tek intervencijom Šostakoviča delo ponovo stavljeno na repertoar i doživelo veliki uspeh. To je jedan od retkih primera u istoriji muzike gde je kompozitorov rad na postojećem materijalu prevashodno u domenu bogatog orkestarskog tretmana sekcija gudačkih instrumenata i perkusija, prevazišao značaj obrade, orkestracije ili aranžmana, i u potpunosti dosegao značaj prethodnika.
Ščedrin se odlučio za specifičan orkestarski sastav – gudački i udarački korpus, sa čime je želeo da na novi neoklasični način oboji Bizeove melodije tako da one istovremeno liče, ali i odstupaju od originalnih ideja.
Peta simfonija Jana Sibelijusa (1865-1957) nastala je 1914. godine, a godinu dana kasnije, kompozitor je, predvodeći Helsinšku filharmoniju, izveo na svoj 50. rođendan. Ovo delo, nastalo kao porudžbina finske Vlade, Sibelijusu je zadalo mnogo muka. Provobitnu četvorostavačnu verziju izvedenu na premijeri autor je uništio, godinu dana kasnije je publici predstavio novu trostavačnu formu, da bi tek 1919. godine završio finalnu verziju, takođe u tri stava. Dok je prva varijanta simfonije, nalik prethodnoj, Četvrtoj simfoniji, imala moderniji prizvuk, Sibelijus je poslednjoj verziji dao humaniji, prizemniji pečat. Sa Petom simfonijom Sibelijus je počeo preispitivanje muzičkog jezika, ali i svog stvaralaštva uopšte, pa je posle nekoliko godina, 1926. godine, potpuno prestao da komponuje, iako je nakon toga živeo još gotovo tri decenije.
Prvi stav koji su u inicijalnoj verziji činili sadašnji prvi i drugi stav, originalne je sonatne strukture. Nakon laganog uvoda, tempo se sve više ubrzava do skercoznog drugog dela. Drugi stav je niz varijacija, čija tema nije, kao što je uobičajeno, melodijska ili harmonska, već ritmička osnova teme koju donose duboki gudački instrumenti. Tako je Sibelijus nekoliko različitih tema smenjivao po istoj ritmičkoj shemi. Veliko finale počinje gudačkim furiozom, dok se tematski materijal uglavnom zasniva na motivu labudovog zova, koji prvi put iznosi deonica horne. Kulminacija je postignuta usporavanjem tempa, sve do završetka koji donosi šest monumentalnih akorada.
mr Asja Radonjić
