Brojimo sitno. Na koncertu koji ispraća orkestar na veliko putovanje, beogradskoj publici po prvi put će se predstaviti estonski dirigent Mihail Gerc. Na programu su Ravelov Valcer i Slike sa izložbe Musorgskog, a jedan od omiljenih klavirskih koncerata 20. veka, Geršvinov Koncert in Ef, izvodi švajcarski pijanista mlađe generacije Luis Švicgebl.
Prvi svetski rat doneo je preokret u društvenim odnosima i normama u evropskim krugovima. Kao metafora prošlih vremena, ples koji je obeležio prethodnu epohu, 1919-1920. godine postao je centar zbivanja koreografske poeme Valcer Morisa Ravela, prvobitno nazvane Beč, a direktno inspirisane Johanom Štrausom II. Iako je Sergej Djagiljev poručio muziku, odbio je da je pretvori u balet, što je rezultiralo trajnim prekidom saradnje sa kompozitorom. Niz karakternih varijacija kroz dva dela nas vodi od balskih dvorana Beča, nepretenciozne fakture i zvuka Štrausovih valcera sve do Ravelovih varijanti prvobitnih valcerskih tema odevene u novo ruho – zanimljiva orkestarska rešenja i neočekivane harmonske tokove. Tempo valcera se nezaustavljivo ubrzava i simbolično dovodi do završne kode Danse macabre – posmrtnog plesa.
Koliko je Džordž Geršvin (1898–1937) prvenstveno prepoznat kao autor velikog broja pozorišnih džez-numera i songova koje su vremenom postale neizostavni deo repertoara svakog džez muzičara, toliko je bio i izuzetan pijanista poznat po neverovatnoj sposobnosti za improvizaciju i transpoziciju i spajanje džeza i klasične muzike. Jedan od takvih eksperimenata je i Koncert in Ef, u kojem je autor prvi put pisao za simfonijski orkestar. Okvir kompozicije je klasična trostavačna forma solističkog koncerta sa tradicionalnim rasporedom stavova brzi-lagani-brzi, odsecima i solističkom kadencom, dok se sadržaj – melodika i ritmika tematskih materijala oslanjaju na strukture karakteristične za džez melodije i harmonije. Prema rečima samog kompozitora u prvom stavu je koristio ritam čarlstona kao simbol mladosti i entuzijazma. Dok drugi stav evocira bluz i umirujuću atmosferu, u trećem stavu, popularno nazvanom orgije ritmova, dominiraju sinkopirani odlomci u stilu regtajma.
Delo je premijerno izvedeno 1925. godine u njujorškom Karnegi holu, i sam kompozitor je bio u ulozi soliste. Nakon premijere kritika je bila podeljena, jer se delo nije moglo jednostavno žanrovski odrediti, upravo zbog kombinacije klasičnih i džez elemenata. I pored toga, koncert svakako predstavlja značajno delo u Geršvinovom opusu i razvoju njegovog kompozicionog stila kao ostvarenje zanimljive i provokativne orkestracije, ali i zahtevne solističke deonice.
Svita od četrnaest epizoda za solo klavir pod nazivom Slike s izložbe jedno je od najpoznatijih dela ruskog kompozitora Modesta Musorgskog (1839-1881) i njegova najuspelija kompozicija u žanru klavirske muzike. Delo je nastalo 1874. godine, a posvećeno je autorovom prijatelju, umetniku i arhitekti Viktoru Hartmanu, koji je umro godinu dana pre toga. Kao osnovu za svoje muzičke slike, Musorgski je koristio crteže i akvarele koje je Hartman stvarao tokom svojih putovanja po inostranstvu, a koje je Musorgski video na posthumnoj izložbi Hartmanovih slika. Svita počinje čuvenom Promenadom, kratkom melodijom koja dočarava šetnju od jedne do druge slike i ujedno predstavlja centralnu temu čitavog ciklusa. Promenada se u toku svite pojavljuje ukupno četiri puta, ali autor ponovna javljanja ove teme nije posebno numerisao, pa tako delo ima ukupno deset označenih stavova. Muzika čitavog ciklusa veoma živopisno i realistično oslikava programske naslove naznačene u partituri. Kompozicija je doživela impozantan broj orkestarskih i drugih aranžmana, a najpoznatija i najizvođenija je verzija koju je 1922. godine po porudžbini dirigenta Sergeja Kusevickog orkestrirao Moris Ravel.
Danica Maksimović
